Middelheim – collectie / 1

Er stond weer een uitstapje op de planning met mijn fotomaatje Fotorantje.

Ik reed naar Antwerpen op zoek naar het station van Antwerpen Zuid. Hoe groot en prachtig het centraal station is, zo onbestaand is het station van het Zuid. “U bent op uw bestemming”. Euh waar bestemming, ik zie niets, struiken, groen! Terugkeren, brug eens overrijden. Twee roltrappen die op een drukke brug omhoog komen van 4 perrons, ja dat is het!

Op de brug sta ik op de uitkijk of de trein binnenloopt om 10 u en daar is hij en mijn fotomaatje ook!

En zoals het al te zien is in de titel brengen we een bezoek aan het Middelheimpark/museum.

Het Middelheimmuseum is een beeldenpark van 30 hectare in het deelpark Middelheim van het Nachtegalenpark bij Antwerpen.

Het deelpark Middelheim is bekend om zijn beeldenpark, dat is ontstaan uit de ‘Biënnale Middelheim’, die vanaf 1951 iedere twee jaar in het park georganiseerd werd. Na twintig afleveringen van deze beeldententoonstelling besloot men in 1989 een andere manier te kiezen om de beeldenverzameling aan te vullen. De beeldentuin heeft de vorm van vier uitwaaierende stroken, aan beide zijden van de Middelheimlaan die het park middendoor snijdt.

We genoten van onze wandeling, lekker fris in de schaduw van de bomen. Deze keer hadden we onze paraplu niet nodig, ‘s middags een parasol om te genieten van onze lunch maar zover zijn we nog niet.

Alle beelden hebben we niet gefotografeerd 😉 (en niet gezien! ) trouwens het was ook een heel lastig weertje met die hoogstaande zon om de grijze/zwarte beelden in beeld te brengen. Hier en daar toch iets uitgeplukt.

* Alle foto’s zijn aanklikbaar om te vergroten

Vic Gentils verbeeldt uiterlijke en innerlijke facetten en schetst met wilde associaties een boeiend totaalportret.

Bernhardt Heiliger, In betrekking staande figuren, 1954

Hoewel Heiliger als sinds het begin van de jaren ’50 sterk naar het abstracte toe werkte, is deze groep nog zeer figuratief. De twee beelden staan duidelijk in een dialoog tot elkaar. Deze wordt duidelijk in de uitgestrekte arm. Het andere beeld heef teen meer ingetogen vorm. Zo ontstaat als het ware en roep en een echo, een vraag en een antwoord. Heiliger gaf al zijn werken een nummer, het beeld in het Middelheimmuseum kreeg nummer 87. Er werden drie exemplaren van uitgevoerd. Het eerste voor het Ludwig-Georg-Gymnasium te Darmstadt, het tweede voor Middelheim en het derde voor een privéverzameling te Berlijn. Later volgde nog een kleinere versie in brons (51 cm), eveneens in drie exemplaren.

OSCAR JESPERS – (Belgisch kunstenaar, 1887-1970) zit het beeldhouwen al van jongs af aan in het bloed. Zijn vader, beeldhouwer Emile Jespers, leert Oscar al spelenderwijs de beginselen van de beeldhouwkunst aan. Oscar begint op 13 jarige leeftijd aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen. Vlak voor het uitbarsten van de Eerste 
Wereldoorlog ontmoet Oscar Paul van Ostaijen. Hij vlucht in oktober 1914 kort naar Nederland alvorens zich terug in Antwerpen te vestigen in het ouderlijk huis. Net voor het einde van de oorlog sterft Emile Jespers. Deze gebeurtenis leidt tot Oscar’s eerste volledig abstracte werk. Hierna zal hij experimenteren in de abstracte en kubistische stijlen.Na de oorlog werkt hij aan de typografie en illustraties voor Bezette Stad, de enige bundel dadaïstische poëzie van het Nederlands taalgebied. Tijdens het interbellum exposeert hij en kent hij successen. Hij zal een grafmonument maken voor Paul van Ostaijen die in 1928 overlijdt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het moeilijk om steen te vinden en werkt hij vooral in klei. Na deze oorlog is er een kentering in zijn werk. Zijn naakten verliezen hun rankheid en krijgen een breder volume. Van 1946 tot 1948 werkt hij aan ‘In de zon’ (1947), waarvan de grootste studie de versie in het Middelheimmuseum is. 

GERMAINE RICHIER – (Franse kunstenares, 1902-1959) is nog een kind wanneer de Grote Oorlog uitbreekt. Ze vertoeft op dat moment in het relatief rustige zuiden van Frankrijk, hoewel ze verschillende familieleden zal verliezen aan het front. Richier gaat op 18 jarige leeftijd studeren aan l’École des beaux-artsin Montpellier. Na haar studies reist ze naar Parijs waar ze gaat werken in het atelier van Bourdelle, die naast haar mentor ook een goede vriend zal worden. Wanneer Wereldoorlog II uitbreekt bevindt Richier zich op vakantie in Zwitserland, waar ze de resterende duur van de 
oorlog zal wonen en werken. Het is ook tijdens deze periode dat Richier zich meer en meer zal toespitsen op het thema natuur en gestileerde hybride vormen tussen mens en dier zal produceren, waarvan ‘De Mantis’ (1946) een voorbeeld is van na haar terugkeer naar Parijs. Rond deze periode zal ook het lijden haar oeuvre binnentreden. 

Aristide Maillol – De Rivier – In 1940 werkt Maillol aan een beeld ‘De Berg’ ter nagedachtenis van Henri Barbusse. Wanneer het budget plots ontoereikend is, vraagt hij de rechten terug en verzaagt het beeld. Uit de onderdelen maakt hij, in samenwerking met Robert Couturier, een nieuw beeld: De rivier.

Henry Moore – de koning en koningin – Moore verwijst naar het voor hem voorbijgestreefde en primitieve idee van het koningschap.

HENRY MOORE (Brits kunstenaar, 1898-1986) behaalt het diploma voor onderwijzer aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, waarna hij les begint te geven. Hij treedt in 1917 in dienst bij het Britse leger, belandt bij de Winchester Civil Service Rifles en gaat naar het front in Frankrijk. Hij raakt gewond door een gasaanval in Cambrai en wordt terug naar Groot Brittannië gestuurd. Na twee maanden is hij hersteld en behaalt hij de graad van korporaal. Hij geeft zich aan de vooravond van Wapenstilstand als vrijwilliger op om terug naar het front te keren. Als oud-militair lukt het hem om na de oorlog een beurs te bemachtigen om zich aan deLeeds School of Art in te schrijven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het atelier van Moore vernield ten gevolge van een zwaar bombardement. Tijdens de periode van de Duitse luchtaanvallen op Londen reist Moore er per trein heen om de nachtelij-ke verwoestingen te aanschouwen en te schetsen. Schuilende mensen worden voorzichtig door hem gadegeslagen. Deze schetsen resulteren in Shelter Drawings, die over heel de wereld goed worden onthaald en Moore’s definitieve doorbraak als kunstenaar betekenen. Zijn ‘Koning en koningin’ (1952-1953) stralen een grote rust en vrede uit die nog wordt versterkt door hun locatie in het park.

Een bouwvallig huis maar neen hoor. Pedro Cabrita – The passage of the hours – Een referentie naar een ruïne uit het verleden en een recent overblijfsel uit een conflictsituatie. 
PEDRO CABRITA REIS – (Portugees kunstenaar, 1956) is één van de grootste Portugese postmodernistische kunstenaars van zijn generatie met verschillende tentoonstellingen op zijn palmares. Cabrita Reis schept vooral ‘nieuwe plaatsen’ en werkt daarbij vaak met gerecycleerd industrieel materiaal. Het verleden ligt voor hem ver weg, maar dat neemt niet weg dat hij met oude materialen nieuwe werken schept. Het werk ‘The Passage of the Hours’ (2004) bestaat uit staal, baksteen, glas en TL-lampen en vormt een spanningsveld tussen architectuur en kunst. Cabrita Reis is geboeid door constructie en deconstructie, kunstvormen die hun oorsprong kennen rond de periode van de Grote Oorlog. Dit werk refereert enerzijds naar een ruïne uit een ver verleden en anderzijds naar een recent overblijfsel uit een conflictsituatie, hetgeen het thema ‘oorlog en conflict’ dan weer actueel maakt. Het werk is als het ware wat de kunstenaar een ‘serene verstoring’ noemt.

Friederich Werthmann – Winged Form – Dit beeld behoort tot een groep werken die Werthmann ‘Transitionen’ en ‘Droomzeilen’ noemt ( Ikarus, King Lear, Radar). De kunstenaar legt zijn beeld als volgt uit: ’het volume is samengesteld uit sfeersegmenten; de wand heeft in deze werken niet de functie van vóór- en achterkant, maar is het ontmoetingscentrum van tegengestelde krachten, met een convex-concaaf conti¬nuïteit’. De ‘Gevleugelde’ is een uniek exemplaar.

MARI ANDRIESSEN (Nederlands kunstenaar, 1897-1979) maakt de Grote Oorlog mee als student aan de Rijksacademie in Amsterdam in het neutrale Nederland. Het is vooral de Tweede Wereldoorlog die hem zal beïnvloeden in zijn leven en werk. Het betekent voor hem een keerpunt, gekweld als hij wordt door de machteloosheid tegen de bezetter. Andriessen weigert de Ariërverklaring in te dienen en wil geen lid worden van de nationaalsocialistische Kultuurkamer, zo ziet hij veel opdrachten aan zich voorbij gaan. Het wordt hem eveneens verboden te exposeren. Andriessen reageert door zijn atelier open te stellen als wapendepot voor het verzet en hij houdt Joodse onderduikers en verzetsstrijders verborgen in zijn huis. Andriessen vertelt achteraf hoeveel angst hij heeft gekend in deze periode. Na de Tweede Wereldoorlog krijgt Andriessen verschillende opdrachten om monumen-ten te realiseren. ‘Bomslachtoffer’ (1948) is door Andriessen gemaakt om de verschrikkingen ten gevolge van bomaanslagen in Enschede te herdenken. 

Op de achtergrond: Emile Gilioli, the Kingdom of Heaven, 1954-55 

Wordt vervolgd.

Bron: https://www.middelheimmuseum.be/nl